Иртнӗ кӗҫнерникун, чӳкӗн 18-мӗшӗнче, шкул ачисем шахматпа выляса ӑмӑртнӑ. Ахаль выляман, ку ӑмӑрту Чӑваш Ен Президенчӗн Кубокӗшӗн иртекен XIII Спартакиада шутне кӗрет.
Финалта районсенчи 6 ушкӑн тата хула ачасем тупӑшрӗҫ — вӗсем маларах хӑйсен районӗсемпе хулисенче мала тухнӑ пулнӑ.
Ӑмӑртӑва пӗтӗмлетнӗ хыҫҫӑн чи маттур шахматҫӑсем Ҫӗнӗ Шупашкарсем пулни палӑрнӑ, вӗсем ыттисенче лайӑхрах выляни сисӗннӗ. Иккӗмӗшпе виҫҫӗмӗш вырӑнсене вара пӗр-пӗринчен пӗр очко ҫеҫ уйӑрса тӑнӑ. Ҫапла май Шупашкар хулин ушкӑнӗ иккӗмӗш вырӑна лекнӗ, Элӗк районӗн ачисем — виҫҫӗмӗшне. Унсӑр пуҫне Ҫӗмерле хулипе Елчӗк районӗн ачисем лайӑх вылянине палӑртма пулать.
Мала тухнӑ пур ушкӑна та медальсемпе, дипломсемпе тата асра юлмалли парнесемпе чысланӑ. Мала тухнӑ ятпа эпир пурне те саламлатпӑр!
17 ӗмӗр варринче Раҫҫейре Ҫтенькӑ Разин ертсе пынӑ хресчен вӑрҫи вӑхӑтӗнче Чӑвашран тухнӑ чаплӑ ҫар пуҫӗ Пайтул Искеев пулнине таврапӗлӳҫӗсем тахҫанах ҫырса кӑтартнӑ. Анчах та ҫамрӑк ӑру ун пирки сахал пӗлет.
Искей Пайтулӗ — чӑваш ҫӗрӗнче патша ҫарӗсене ҫӗмӗрсе тӑкас енӗпе паттӑррӑн кӗрешнӗ ҫын. Вӑл Красноармейски районӗнчи Сурӑмхӗрри Карай ялӗнче ҫуралнӑ, 1671 ҫулта тан мар ҫапӑҫура пуҫне хунӑ. Унӑн вил тӑприйӗ — хальхи Шупашкар районне кӗрекен Чиканкасси ялӗ ҫывӑхӗнчи сӑртра. Ку вырӑн Ҫӗнӗ Шупашкар хули шутне кӗрет.
Кунти халӑх хӑйӗн авалхи утаманне манмасть. Шупашкарта Пайтул ячӗпе урам хисепленет пулсан, Ҫӗнӗ Шупашкарсем Пайтул ячӗллӗ пӗрлӗх туса хунӑ. Халӗ ҫӗкленекен микрорайона та ун ятне парасшӑн, унтах Пайтул палӑкне лартасшӑн.
Нумаях пулмасть Ҫӗнӗ Шупашкарти историпе таврапӗлӳ музейӗ Пайтула халалланӑ уяв ирттернӗ.
Юпан 7-мӗшпе 11-мӗшӗсенче Грузин тӗп хулинче, Тбилисире, иртекен самбо кӗрешӗвӗн ҫамрӑксен хушшинчи тӗнче чемпионатӗнчен савӑнӑҫлӑ хыпар ҫитрӗ — Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче пурӑнакан Сергей Иванов (1№ АҪСШ, тренерӗ — Александр Тимофеев) медале тивӗҫнӗ. Сергей самбо кӗрешӗвӗн тӗнче шайӗнчи ӑмӑртусенче виҫӗ хутччен чи малти вырӑна йышӑннӑ, Тбилисине вӑл Раҫҫей каманди шутӗнче килнӗ.
48 кг йывӑрӑш спортсменсем хушшинче кӗрешсе Сергей Иванов хӑйне ыттисенчен маттуртарах кӑтартрӗ — каллех ылтӑн медале тивӗҫрӗ. Саламлатпӑр!
Иртнӗ шӑматкун, ҫурлан 21-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Шупашкарта анӑҫри вӑтам ӗмӗр вӑхӑтне лекме май пулчӗ — кунта сӑнарлӑ вӑйӑсен, историлле фехтовнинин, реконструкцин тата ташӑн «НоРоК-2010» уҫӑ фестивалӗ иртрӗ. Урӑхла каласан, рыцарьсен Ҫӗнӗ Шупашкарти конвенчӗ (чӑвашла каласан, пӗр-пӗр хоббипе кӑсӑкланакан ҫынсен пухӑвӗ, мероприятийӗ). Фестивале Ҫӗнӗ Шупашкар хулине никӗсленӗренпе 50 ҫул ҫитнине халалларӗҫ. Чӑваш Енрисемсӗр пуҫне унта ытти тӑрӑхри хӑнасем те пурччӗ — Чулхуларан «Берн», Хусантан «Нюрнберг» тата «Польско-литовское копье» историлле реконструкци клубӗсем, Чӗмпӗртен «Кремень» истори клубӗ. Чӑваш Енрен ку мероприятине Шупашкарти «Правь» истори клубӗ, «Робин Гуд» ухӑҫсен клубӗ тата «Соколиный Яръ» ятлӑ ҫамрӑксен обществӑлла организацийӗ хутшӑнчӗҫ.
Фестивале уҫнӑ ҫӗре Ҫӗнӗ Шупашкар хула администрцийӗн ҫумӗ Владимир Матвеев та килнӗччӗ, вӑл ытти халӑхсен историне пӗлни усӑллӑ пулнине пӗлтерчӗ.
Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ умӗн, Ҫӗнӗ Шупашкара никӗсленӗренпе 50 ҫул ҫитнине халалланӑ мероприятисен шутне кӗртсе ҫурлан 23-мӗшӗнче кил-йышри пӗрремӗш ача-пӑча сачӗ уҫӑлчӗ. Ача-пӑча сачӗн альтернативлӑ формӑллӑ учреждение Белинскийсен ҫемьи йӗркеленӗ. Вӗсен кил-йышӗнче пурӗ 7 ача — чи аслине, Лизӑна, 12 ҫул. Шкул ҫулне ҫитменнисем виҫҫӗн — ултӑ ҫулти Андрей, виҫӗ ҫулти Анюк, тата ҫулталӑк ытларах тултарнӑ пӗчӗк Виктор.
Кил-йышри ача-пӑча сачӗ «Калинка» ятлӑ 2№ ШАПМУ-на пӑхӑнать. Амӑшӗ, воспитатель пулса ӗҫленӗскер, ачисене килте пӑхӗ. Ачасен сывлӑхне «Калинкӑра» тӗрӗслесе тӑрӗҫ. Ҫаван пекех физкультура тата музыка урокӗсене те ачасен ача-пӑча садне ҫӳреме тивӗ.
Кил-йышри ача-пӑча сачӗ виҫӗ пӳлӗмлӗ хваттерте вырнаҫнӑ. Белинскийсем ӑна нумай ачаллӑ ҫӗмьесене хваттерпе тивӗҫтерекен республика программипе илнӗ пулнӑ. Хваттерте мӗн кирли пурте пур: спорт кӗтесӗ те; ҫывармалли, апат ҫимелли пӳлӗмсем те.
Ҫак кил-йышри ача-пӑча садне уҫма Ҫӗнӗ Шупашкар хулин пуҫлӑхӗ Владимир Тимофеев та килчӗ — вӑл ачасемпе пӗрле хӗрлӗ хӑйӑва касрӗ.
Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх кӑҫалхи пилӗк уйӑхри демографине пӗтӗмлетнӗ хыҫҫӑн Чӑваш Енре пурӗ 6 433 ача ҫуралнӑ, 7 147 (вӑл шутра ҫулталӑка ҫитмен 31 ача) вилнӗ. Вилнисен шучӗ ҫуралнисенче 11,1% ытларах пулнӑ. Пӗлтӗр ку вӑхӑтри кӑтартусем 19,4%-па танлашнӑ. Ҫуралнисен шучӗ те пӗлтӗрхипе танлаштарсан 69 ытларах (е 1,1%). Вилнисен шучӗ 5,9% чакнӑ (е 452 ҫын сахалтарах).
Чӑваш Енӗн пур муниципалитетӗнче те тенӗ пекех халӑх йышӗ чакнӑ, Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар хулинче тата Шупашкар районӗнче — ӳснӗ. Ҫын йышӗ чи нумай Ҫӗмӗрле (-16%), Улатӑр (-12,5), Пӑрачкав (-12,2), Хӗрлӗ Чутай (-11,7) тата Куславкка (-10,1) районӗсенче чакнӑ.
Пӗлтӗрхипе танлаштарсан 51 ҫемье ытларах (пурӗ 2 643 мӑшӑрланнӑ) ҫавӑрнӑ. Уйрӑлакансен йышӗ чакнӑ — пӗлтӗрхинчен 277 ҫемье сахалрах саланнӑ.
Ӗнертен пуҫласа шыва пӗр шайра тытмашкӑн Шупашкар ГЭСӗ кунӗн-ҫӗрӗн ӗҫлӗ. Ейӗ вӑхӑтӗнче ятарлӑ комиссисем йӗркеленӗ — вӗсем ГЭСӑн ӗҫне сӑнасах тӑрӗҫ. Ятарлӑ вӗрентӳсем те ирттерме палӑртнӑ.
Акан 6-мӗшӗнче ҫӳлти бьефри шыв шайӗ 63 метр та 17 см пулнӑ, аялти бьефри шыв шайӗ — 53,58 метр. Кун тӑршшӗпе ГЭС 10,1 млн. кВт·с электроэнерги панӑ. Вӑл кун ГЭС урлӑ ҫеккнутра 6480 м3 шыв юхса тухнӑ. Малтанхи кунпа танлаштарсан, 1230 м3 ытларах.
Шупашкар ГЭСӗнче пурӗ 18 шыв агрегачӗ, вӗсен пӗтӗмӗшле хӑвачӗ 1404 МВт. Хальхи вӑхӑтра ГЭСри шыв 63 метр ҫӳллӗшӗнче тӑрать, проект тӑрӑх вара — 68 метр пулмалла.
Пӗлетӗр пулӗ, Сергей Гапликова Мускава чӗнсе илнине пула Министрсен Кабинечӗ ертӳҫисӗр тӑрса юлнӑ. Ку вырӑна Николай Фёдоров президент Суслонова Нина Владимировнӑна ертсе пыма сӗннӗ. Нина Владимировна 2005 ҫултанпа Чӑваш Республикин сывлӑха упрас тата социаллӑ аталану Министерствӑна ертсе пырать, хальхи вӑхӑтра Министрсен Кабинечӗн ертӳҫин, Председателӗн, ӗҫне туса пырать. Ҫитес вӑхӑтра Патшалӑх Канашӗ ун кандидатурине пӑхса тухмалла.
Суслонова Нина Владимировна 1960 ҫулхи ҫурлан 9-мӗшӗнче Иркутск облаҫӗнчи Мамаканта ҫуралнӑ. Вӑтам пӗлӗве Ҫӗнӗ Шупашкарти 5-мӗш шкулта илнӗ (ашшӗ-амӑшӗ кунта ГЭС тума килнӗ). 1984 ҫулта Чӑваш патшалӑх университетне пӗтерсе аслӑ пӗлӳ илнӗ.
2000 ҫулта Чӑваш Республикин Сывлӑха упрас енӗпе ӗҫлекен министерствӑна ертсе пыма пуҫланӑ.
Нарӑсӑн 10-мӗшӗнче Чӑваш Республикин вӗрентӳ институчӗн шкул ҫулне ҫитменнисен тата пуҫламӑш классен кафедри тата «Чӑваш Ен вӗрентӳҫисен ассоциацийӗн» пуҫламӑш клас вӗрентекенӗсен секцийӗ Элӗкри И.Я. Яковлев ячӗллӗ пӗтӗмӗшле вӑтам пӗлӳ паракан шкулта «Формирование индивидуальной траектории развития учащихся начальных классов в информационной среде школы» семинар ирттерчӗҫ. Семинара Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкарти тата Ҫӗмӗрле районӗнчи пуҫламӑш классен вӗрентекенӗсем хутшӑнчӗҫ.
Хӑнасене шкулӑн пуҫламӑш класӗсенче тӗрлӗ тӗслӗ уҫӑ уроксене кӑтартрӗҫ. Волков В.Г. директор пӗлтернипе, халӗ шкулта ҫӗнӗ информаци технологисемпе анлӑ усӑ кураҫҫӗ. Директора информаципе компьютер технологийӗсем тӗлӗшӗнчен пулӑшакан Толмачев С.Г. шкулӑн пӗтӗмӗшле информаци уҫлӑхӗнчи пуҫламӑш звено епле ӗҫлени пирки каласа пачӗ, тӗслӗх валли NetSchool программӑна илчӗ. Путеров В.М. инженер-программист Moodle системӑпа паллаштарчӗ.
Семинарӑн тӗп пайӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн шкул хӑнисем Элӗкри литературӑпа таврапӗлӳ музейне ҫитсе курчӗҫ.
Раштавӑн 15-мӗшӗнче Виктор Басаргин Раҫҫей Федерацийӗн регионсен аталанӑвӗн министрӗпе иртнӗ тӗлпулӑва пӗтӗмлетсе пухӑннӑ ӗҫлӗ канашлура Николай Фёдоров монохуласен списокне ҫирӗплетни ҫинчен пӗлтерчӗ. Унта Чӑваш Енри 6 хулана кӗртнӗ: Ҫӗнӗ Шупашкар, Канаш, Улатӑр, Ҫӗмӗрле, Сӗнтӗрвӑрри, Етӗрне. РФ регионсен аталанӑвӗн министерстви ҫак хуласене федераллӑ бюджетран укҫа-тенкӗ тӗлӗшӗнчен пулӑшма шантарать.
Н.В. Фёдоров ҫак хуласем валли вӗсен экономикине аталантарма пулӑшакан пӗтӗмӗшле инноваци планӗсем хатерлеме хушрӗ. Плансене тума ӗҫ ушкӑнӗсем пуҫтарма уйӑх панӑ, явапли — Министрасен Кабинечӗн председателӗ Сергей Гапликов.
Сӑнӳкерчӗкре: Канаш хули, Чӑваш Енри монохуласенчен пӗри.
+0.3 °C